تبادل
لینک هوشمند
- بایسته های تربیتی مسجد از زبان امیر مومنان علی(ع)
-
مسجد به عنوان مهمترین پایگاه معنوی مسلمان ها، جایگاهی برای تربیت و رشد معنوی تمامی کسانی است که در حال رفت و آمد به این مکان معنوی هستند.
-
ساختار تربیت محور مسجد
مسجد به عنوان مهمترین پایگاه معنوی مسلمان ها، جایگاهی برای تربیت و رشد معنوی تمامی کسانی است که در حال رفت و آمد به این مکان معنوی هستند.
مسجد مکانی مقدس و تربیت آفرین است. اما این سنگ و چوب و ملات مسجد نیست که تربیت سازی می کند بلکه اهتمام و برنامه ریزی مسئولین مسجد است که می تواند تربیتی شایسته را برای یکایک مسجدی ها خصوصا نوسالان و جوانان به ثمر بنشاند.
همه مسئولان مسجد از هیات امنا گرفته تا موذن و خادم و چهره های تاثیر گذار در مسجد، در قبال تربیت محور بودن این محیط معنوی مسئولند و هیچ یک نمی توانند از بار این مسئولیت سنگین شانه خالی کنند اما روشن است که بار اصلی این مسئولیت بر عهده «امام جماعت» و روحانی محترم مسجد است که وظیفه امامت و پیشوایی را در این مکان مقدس بر عهده دارد.
امام جماعت موظف است برای فرهنگ سازی و تربیت بچه های مسجد و دیگر نمازگزاران، برنامه ای مدون بنویسد و ساز و کاری مناسب برای اجرای بهینه آن ترتیب دهد.
اما تنها برنامه ریزی و اجرا کافی نیست. چنانکه این مرحله از فعالیت فرهنگی در اکثر مساجد انجام می پذیرد و امام جماعت به کمک فعالان فرهنگی هم برنامه ریزی لازم را انجام می دهند و هم گامی به سوی اجرا بر می دارند.
با این حال باید دید که با این همه تلاش و برنامه ریزی، آیا روند تربیتی مساجد به شکلی صحیح پیش می رود و کارایی این کارخانه انسان سازی آنچنان که شایسته و بایسته است، قابل رویت است؟
لزوم ارزیابی تربیتی در کنار برنامه ریزی و اجرا
ممکن است اکثر مساجد کشور به زعم خود مدعی تربیت محور بودن مسجد خود باشند و حقیقتا تلاشی مجدانه در این زمینه را نیز تجربه کرده باشند. اما باید دید که ملاک به ثمر رسیدن این تلاش ها چیست؟
به بیان دیگر از کجا و با چه ملاکی می توان فهمید که تشکیلات فرهنگی ـ تربیتی مسجد در امر تربیت نمازگزاران خصوصا بچه های مسجد، موفق بوده و توانسته تاثیر به سزایی در روند رشد معنوی آنها داشته باشد؟
ارزیابی موفقیت مسجد در فعالیت های تربیتی خود، ثمرات فراوانی خواهد داشت که مسئولین مسجد نباید از آن غافل شوند. چراکه گاهی کثرت فعالیت ها چشم ما را بر روی نتایج آنها می بندد و نگاه ما را از کیفیت ثمرات آن باز می دارد. به واقع باید دید آیا خروجی تربیت یافتگان مسجد، تناسب لازم با فعالیت های تربیتی مسجد را دارند؟
ملاک موفقیت مساجد در امور فرهنگی و تربیتیدر نگاهی کلی و گذرا می توان گفت که ادب و ایمان و عمل بچه های مسجد خود بهترین ملاک برای موفقیت ساختار تربیتی یک مسجد است. اما با این حال برای رسیدن به یک ارزشیابی دقیق باید در پی ملاک هایی دقیق تر بود.
امیر مومنان علی علیه السلام در روایتی زیبا به آثار تربیتی رفت و آمد به مسجد اشاره کرده که همین موارد می تواند حاکی از بایسته های تربیتی مسجد باشد. بایسته هایی که هم باید در برنامه ریزی تربیتی مسجد لحاظ شود و هم در اجرا و ارزشیابی این فعالیت ها.
به بیان دیگر این روایت در عین حالی که می تواند نقشه راه مسائل فرهنگی و تربیتی مساجد باشد، بهترین ملاک برای موفقیت سنجی یکایک مساجد در زمینه مسائل تربیتی نیز خواهد بود.
در این روایت به هشت ملاک تربیتی مساجد اشاره شده که بررسی هر یک مقالی مجزا می طلبد. اما در اینجا تنها به عنوان سر فصل به آنها اشاره خواهد شد و توضیح را به مجالی دیگر واگذار خواهیم کرد.
شیخ صدوق در روایتی صحیح السند از اصبغ بن نباته نقل می کند که امیر مومنان علی علیه السلام بارها (کان یقول) می فرمودند:
«مَنِ اخْتَلَفَ إِلَى الْمَسَاجِدِ أَصَابَ إِحْدَى الثَّمَانِ:» (الخصال، ج ٢، ص ٤٠٩)
«هر کسى که به مسجدها (پی در پی) رفت و آمد داشته باشد یکى از این هشت (موهبت) به او می رسد:»
١ـ رفیق خوب و مومن:
«أَخاً مُسْتَفَاداً فِی اللَّهِ»
«برادر مؤمنى که در راه خدا به او فایده رساند»
٢ـ آموختن دانشی مفید و تازه:
«أَوْ عِلْماً مُسْتَظْرَفاً»
«یا دانشی ارزشمند و تازه»
٣ـ آموختن اعتقادات مستحکم:
«أَوْ آیَةً مُحْکَمَةً»
«یا (دلیل و) نشانه ای محکم و استوار»
٤ـ پیامدهای معنوی
«أَوْ رَحْمَةً مُنْتَظَرَةً»
«یا رحمتى که از حضرت حق انتظار داشته (به او می رسد)»
٥ـ انگیزه جدی برای پرهیز از کارهای نکوهیده
«أَوْ کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ رَدًى»
«سخن حکمت آمیزى که او را از کارهاى پست و نکوهیده باز دارد.»
٦ـ انگیزه جدی برای حرکت در مسیر هدایت
«أَوْ یَسْمَعُ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَى هُدًى»
«سخن هدایت گری که او را به کارهاى خیر راهنمائى کند، می شنود.»
٧ـ ترک گناه از بیم پروردگار
«أَوْ یَتْرُکُ ذَنْباً خَشْیَةً»
«یا ترک گناه از بیم الهى»
٨ـ ترک گناه از شرم پروردگار و مردم
«أَوْ حَیَاءً.»
«یا ترک گناه به خاطر حیا و شرم.»
برنامه ریزی فرهنگی، اجرا و ارزشیابی میدانیهمانطور که گفته شد این هشت ملاک، هم باید در برنامه ریزی و هم در اجرا و ارزشیابی فعالیت های تربیتی مسجد لحاظ شود. برای نمونه برنامه ریزی تربیتی مسجد باید به گونه ای باشد که برای دوستیابی ورودی های مسجد راهکاری مناسب ارائه کند. در اجرا نیز باید مراقبتی ویژه برای ارتباطات کودکان و نوجوانان با یکدیگر تدبیر کرد تا دوستی های مسجدی دچار آفات گوناگون نشود.
برای ارزشیابی مساجد در امور فرهنگی نیز می توان هر یک از این ملاک های هشتگانه را به صورت جداگانه بر روی ورودی های مسجد بررسی کرد. برای نمونه باید دید که از ٥٠ نوجوانی که از سال پیش تا به حال به مسجد راه یافته اند چند درصد تحت تاثیر مسجد رفیقی خوب آن هم در فضای مسجد به دست آورده اند و یا اینکه چند درصد آنها در محیط مسجد رفاقتی ایمانی را برای خود رقم زده اند؟
از میان این جمع، چند درصد بر آموزه های دینیشان افزوده شده و این افزایش تا چه اندازه ای بوده است؟ چند درصد از این جمع، توانایی پاسخگویی به اساسی ترین شبهات دینی را پیدا کرده اند؟ چند درصد از آنها روحیه ای معنوی را تجربه کرده اند و چند درصد از آنها به این باور رسیده اند که باید برای خود برنامه ای جدی برای طی نمودن مسیر کمالات معنوی داشته باشند؟
برچسب‌ها: مسجد, كودك ونوجوان, مسجد از زبان امیر مومنان علی(ع), اخبار مسجد , كانون فرهنگي انصارالمهدي(عج),
روابط عمومي وتبليغات هيئت
